Zowel de opvangfaciliteiten als de educatieve activiteiten bij SOS Dolfijn worden de komende maanden uitgebreid. Op het buitenterrein rondom het educatieve walvisopvangcentrum van SOS Dolfijn op Dierenpark Hoenderdaell in Anna Paulowna wordt in het najaar 2024 “het Wad op in de polder” gerealiseerd als een nabootsing van een echte Waddenbelevenis. 

SOS Dolfijn verhuisde in 2020 naar Anna Paulowna en kwam daarmee nog centraler in het werkgebied van de stichting te zitten. SOS Dolfijn biedt hulpverlening aan in nood geraakte walvisachtigen en is expert in de opvang van bruinvissen. Een groot aantal van deze dieren die worden opgevangen zijn afkomstig van de Waddeneilanden! Vrijwel dagelijks zijn bruinvissen waar te nemen langs de Nederlandse kust en worden deze kleine inheemse walvissen gezien in de Noord- en Waddenzee. Naast de opvang en hulpverlening zijn onderzoek en educatie belangrijke pijlers van SOS Dolfijn. Het is fantastisch om aan individuele bruinvissen hulp te kunnen bieden maar de bescherming van hun leefgebieden is absoluut essentieel voor het behoud van de populatie bruinvissen in de Noord- en Waddenzee.  

Het nieuwe centrum van SOS Dolfijn is gerealiseerd op Dierenpark Hoenderdaell in de kop van Noord-Holland. Het gebied vormt een schiereiland tussen de Noord- en Waddenzee. Hoenderdaell is gelegen aan het Oude Veer, een nog zilte, oude kreek van de Waddenzee. Met de Waddenbelevenis wil SOS Dolfijn, samen met Dierenpark Hoenderdaell, een miniatuur van de Wadden creëren die de bezoekers meer vertelt over het Waddengebied en haar bewoners. Zo komt er een duinlandschap, een Waddenbelevenis tuin en uitkijkpost. Het project mag rekenen op subsidie van onder meer LEADER, het Europese Landbouwfonds, de Provincie Noord-Holland en het Waddenfonds. Het Waddenfonds stelde in 2022 al €750.000 beschikbaar voor dit project. De werkzaamheden zijn begin 2024 van start gegaan en in het najaar zou het buitenterrein klaar moeten zijn. 

Het opvangcentrum van SOS Dolfijn beschikt reeds over twee binnen bassins met alle benodigde quarantainefaciliteiten. Voor opgevangen bruinvissen is het erg fijn en goed voor een spoedig herstel proces wanneer zij de laatste fase van hun zorgtraject bij SOS Dolfijn in een buitenverblijf kunnen doorbrengen voordat ze worden teruggebracht naar en vrijgelaten op zee. De ervaring leert dat huid- en luchtwegproblemen sneller herstellen in een buitenomgeving door vermoedelijk de aanwezigheid van natuurlijk licht en buitenlucht. Daarom is centraal in de Waddenbelevenis een royaal buitenverblijf in het ontwerp meegenomen voor bruinvissen. Naast een groot bassin komen er meer Wadden specifieke thema’s terug die de bezoeker meer informatie geven over de natuur en het leven op en rondom het Wad. Een deel van het nagebootste Wad wordt beschikbaar gemaakt voor de huisvesting van twee gewone zeehonden, die niet in het wild kunnen overleven. 

Vragen en antwoorden: 

Worden alle opgevangen bruinvissen terug naar zee gebracht?
Ondanks de goede zorg die gestrande bruinvissen bij SOS Dolfijn bij hun rehabilitatie geboden wordt, komt het helaas soms voor dat een gestrand dier niet terug kan keren naar zee omdat het daar niet meer kan overleven. Bijvoorbeeld wanneer het dier blijvende zorg nodig blijkt te hebben, een beperking heeft of onvoldoende jachtinstinct heeft getoond. 

Waarom een groot buitenverblijf voor bruinvissen? 
De bruinvissen in de opvang kunnen de laatste fase van hun zorg bij SOS Dolfijn doorbrengen in een groter en ruimer buitenverblijf. De dieren hebben hier meer diepte en zwemruimte wat bevorderlijk is voor de conditie en daarnaast leert de ervaring dat sommige huid- en luchtwegproblemen sneller herstellen in een buitenomgeving door vermoedelijk de aanwezigheid van natuurlijk licht en buitenlucht. Ook wanneer een bruinvis niet terug naar zee gebracht kan worden, biedt het buitenverblijf dan tevens de ruimte om voor het individu een passende oplossing te zoeken. Deze oplossingen kunnen zijn: een dier semi vrijlaten in een gecontroleerde situatie in de natuur, het dier doden, het dier vrijlaten voorzien van een zender en hopen dat het zich toch weet te redden of een permante opvang bieden/vinden voor het dier.

Waarom zou je niet uitzetbare bruinvissen permanente zorg bieden? 
Wanneer een bruinvis niet teruggebracht kan worden naar zee omdat er geen reële verwachting is dat het dier dit zelfstandig overleeft, dan blijft over een dier dood maken of een goed alternatief vinden voor het dier waar het kan blijven leven. Hoewel het geen makkelijke keuzes zijn, denkt SOS Dolfijn goede alternatieven te kunnen bieden aan deze dieren. Het laten doden van een dier waar je maanden met veel liefde voor hebt gezorgd, is een hele zware opgave, tevens zijn dierenartsen niet graag bereid euthanasie te verlenen aan verder gezonde dieren.

Wat maakt een bruinvis niet uitzetbaar? 
Bijvoorbeeld wanneer het dier blijvende zorg nodig blijkt te hebben, een beperking heeft of onvoldoende jachtinstinct heeft getoond. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld een bruinvis waarbij ontdekt werd dat het dier een blijvende hartafwijking had, waarbij het dier alleen onder permanente behandeling met medicatie oud kon worden, bruinvissen die niet zelf vis kunnen vangen door gehoorschade of zonder voldoende jachtervaring of wanneer behandeling langere tijd nodig was en het dier daardoor langer onder menselijk zorg inmiddels leefde dan voor zichzelf had gezorgd in het wild. 
 
Wat is de toegevoegde waarde van permanente opvang bieden? 
Dieren in permanente opvang dragen op verschillende vlakken bij aan bescherming en behoud van de wilde populatie door een ambassadeur te zijn voor hun wilde soortgenoten. De dieren in permanente opvang vergroten de kennis over de soort door deel uit te maken van studies en non-invasief onderzoek zodat soortgenoten beter beschermd kunnen worden. Denk hierbij aan bijvoorbeeld gehoorstudies. Daarnaast kunnen permanente opvangdieren steun bieden of gezelschap vormen voor een opvangdier in een fase van het rehabilitatieproces.  

Is het niet zielig voor een bruinvis om voor langere tijd in een bassin te leven? 
Wanneer een wild dier zich niet meer kan redden in de natuur en permanente zorg nodig heeft door mensen, dan is het altijd van het grootste belang om te kijken naar zowel de soort specifieke behoeften als de individuele behoeften. SOS Dolfijn heeft grote kennis over de bruinvis als soort en leert tijdens het opvangproces, dat vaak minimaal 3-6 maanden duurt, de dieren ook als individu goed kennen. Wanneer een bruinvis niet uitzetbaar blijkt, dan wordt het dier met een uitgebreid team van verschillende disciplines besproken. Hierbij worden alle opties voor het dier nauwkeurig op een weegschaal gelegd. Ervaring en studies uit het verleden tonen dat bij bruinvissen onder menselijke zorg weinig tot geen stress is gemeten. Ook is er een positieve interactie tussen verzorgers en de dieren en zien we voor de soort normaal gedrag en ontwikkeling. 

Kan er niet een stuk zee afgezet worden voor niet-uitzetbare bruinvissen?
Momenteel bestaat die mogelijkheid er niet echt voor bruinvissen. Wel blijven SOS Dolfijn en Dierenpark Hoenderdaell in gesprek met verschillende organisaties om te ontdekken of er mogelijkheden zijn voor het ontwikkelen van permanente zorg in semi-wild omstandigheden. In Denemarken is er bijvoorbeeld een onderzoeks- en educatiecentrum waar zeehonden en bruinvissen in een afgezet stuk haven worden verzorgd. Dieren daar naar toe brengen gaat momenteel echter niet omdat de ontheffing het centrum in Denemarken nadrukkelijk beperkt in de hoeveelheid dieren die er verzorgd mogen worden. 
 
Wordt er met de dieren in de Waddenbelevenis getraind? 
Ja, met de diersoorten in de Waddenbelevenis zal worden getraind. Trainen is namelijk een standaard onderdeel van de zorg voor dieren onder menselijke zorg. Deze trainingen zijn bedoeld om de gezondheid van de dieren in de gaten te kunnen houden en zo nodig op in te springen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het wegen van een dier of nader bekijken van het lichaam. Daarnaast wordt er met de dieren getraind voor mentale en fysieke uitdagen om gezond te blijven en de conditie op peil te houden. De trainingsmethode die gebruikt zal worden, is de zogenaamde positive reïnforcement. Een methode waarbij op een positieve manier gewerkt wordt tussen verzorger en dier.  

Worden er shows met de dieren gehouden? 
Nee, er worden nadrukkelijk geen shows, demonstraties of presentaties met de dieren gehouden. Wel zullen er regelmatig medewerkers en vrijwilligers in het gebied aanwezig zijn die bezoekers voorlichting kunnen geven en vragen kunnen beantwoorden.  
 
Voor hoeveel dieren is er plaats in het buitenbassin en wat te doen wanneer dit aantal bereikt is? 
In het bruinvissenbassin mogen maximaal 10 bruinvissen tegelijkertijd gehuisvest worden. Het gebeurt niet jaarlijks dat er voor dieren permanente opvang nodig zal zijn. Een permanente opvang zal dan ook meer de uitzondering zijn en ook zal er een natuurlijk verloop zijn, ondanks de goede zorgen. Daarnaast kijkt SOS Dolfijn zeer kritisch naar leeftijd en conditie van het gestrande dier wat aangemeld wordt voor opvang. Rehabilitatie wordt pas gestart bij dieren die een reële kans hebben op volledig herstel en terugkeer naar zee. Blijkt later in het opvangproces het dier toch niet uitzetbaar te zijn, dan wordt er gekeken of het dier in aanmerking komt voor permanente opvang.  
 
Wordt er ook gefokt met de bruinvissen? 
Nee, er zal beslist niet worden gefokt met de bruinvissen. Bruinvissen paren in de zomerperiode (piek juli/augustus). Tijdens de paarperiode zullen de mannen en de vrouwen apart van elkaar gehouden worden of er kan gekozen worden voor het toedienen van een anticonceptie. Aan de hand van de situatie en aanwezige dieren wordt er op dat moment gekeken wat de beste keuze is voor de dieren.  
 
Zijn de zeehonden die in de Waddenbelevenis komen opvangdieren? 
Nee, beide zeehonden zijn in een dierenpark geboren. Maar voor beide dieren werd al een tijd gezocht naar een nieuwe plek met een groter verblijf. Dierenpark Hoenderdaell biedt deze 2 zeehonden nu een mooi, royaler verblijf aan. Zo wordt de dieren een goed alternatief geboden. Doordat de dieren een levenslang onder menselijke zorg al leven, is vrijlaten in zee geen optie. 

Hoe groot zijn de verblijven? 
Het bruinvisbassin is 45 meter lang, 20 meter breed en heeft een maximale diepte van 3 meter. Het bassin bestaat uit verschillende delen en diepten. Zo kunnen dieren bij harde wind/storm in het overkapte gedeelte om te voorkomen dat er bladeren en takken bij de dieren terecht kunnen komen. Het zeehondenbassin is 20 meter lang, 13 meter breed en een maximale diepte van 2 meter. Naast het bassin hebben de zeehonden toegang tot 2 zandstranden en een vlonder. Zeehonden liggen immers graag een groot deel van hun tijd op het droge. 

Verdiend SOS Dolfijn of Dierenpark Hoenderdaell geld aan de niet-uitzetbare dieren?
Er is geen verdienmodel in het niet terugbrengen van een bruinvis naar zee. Niet voor Dierenpark Hoenderdaell en niet voor SOS Dolfijn. Het kost juist veel geld. Denk hierbij aan voedsel, medische zorg, dierverzorging en huisvesting. De dieren worden niet ingezet voor entertainment. Het bieden van permante opvang als dat nodig is, wordt gedaan voor het individu als minste slechte optie.

Is het langdurig houden van walvisachtigen nog wel van deze tijd? 
In de huidige tijd wordt er steeds meer, en terecht, zeer kritisch gekeken naar onder welke omstandigheden dieren wel of niet kunnen leven buiten het wild. Hoewel een leven in het wild niet vergelijkbaar is met een leven daarbuiten, is het wel mogelijk om zo goed mogelijk te kijken naar soort specifieke wensen en behoeften van een dier en hier zo goed mogelijk gehoor aan te geven. SOS Dolfijn kijkt daarbij ook sterk naar het individu in het nemen van de beste beslissing voor een dier.