
Waar zwemt bruinvis Iza nu?
Op 11 juli heeft het team van SOS Dolfijn twee gerehabiliteerde bruinvissen terug gebracht naar zee. Bruinvissen Iza en Martin. Beide dieren waren eind februari dit jaar ziek aangetroffen op het strand en hadden maandenlang revalidatie nodig in het opvangcentrum van SOS Dolfijn in Anna Paulowna. Voorafgaand aan een vrijlating worden dieren gechipt en worden uiterlijke kenmerken vastgelegd in een fotopaspoort. Zo kunnen de dieren herkend worden mocht het opnieuw stranden. Voor het eerst in de 20 jaar dat SOS Dolfijn bruinvissen opvangt en terug brengt naar zee, is bruinvis Iza ook voorzien van een satellietzender. Zo kunnen we haar echt volgen in zee. Na haar vrijlating hebben we haar nog een kleine week kunnen volgen. Waar Iza nu is, dat weten we echter niet.
Zenderen
SOS Dolfijn is succesvol in de opvang van gestrande bruinvissen. Succescijfers zijn ongeëvenaard hoog en de afgelopen jaren zijn meer dan 40 bruinvissen opgelapt en weer teruggebracht naar zee. Met het herstranden van slechts 1 bruinvis lijkt het opvangen en rehabiliteren van bruinvissen succesvol en nuttig. Door een bruinvis met een zender vrij te laten kun je daadwerkelijk het traject van het dier na vrijlating volgen. Dat wilde SOS Dolfijn dan ook al heel wat jaren. Maar het proces is duur, vergt de nodige ontheffingen en jarenlang waren zenders groot en log en wil SOS Dolfijn natuurlijk niet de overlevingskansen van een gerehabiliteerd dier vermoeilijken door een zender aan te brengen. Er zijn veel verschillende type zenders. Zo zijn er zenders die diepte kunnen meten welke het dier zwemt, locaties kunnen doorgeven en zwemsnelheden. Hoe meer een zender kan, hoe groter doorgaans. Ook is het aanbrengen van de zender op verschillende manieren mogelijk. Dit kan met zuignapjes op het lichaam van het dier. Dergelijke zenders blijven slechts enkele uren tot dagen zitten maar vormen soms blaren op de plek van de zuignappen. Zenders kunnen ook door de rugvin worden vastgemaakt. Dit is vergelijkbaar als het piercen van een oor. Die zender kan dan weken tot maanden data blijven versturen en verdwijnt daarna weer.
Gedragsstudie en type zender
SOS Dolfijn wil met het zenderen monitoren of een bruinvis overleeft na terugzetten in zee na een periode van opvang en hoopt er tevens belangrijke data mee te verzamelen over bruinvissen in de natuur. Daarom is het wenselijk om een dier enkele weken tot maanden te kunnen volgen. In het wild zijn al meer dan 200 bruinvissen gezenderd met name rondom Denemarken en Groenland. Maar hoe is dat nou voor een bruinvis om zo’n zender te hebben? Bij SOS Dolfijn is de unieke situatie dat dieren tijdelijk onder onze zorg worden gehuisvest. Daarom is bewust gekozen om de zender niet op de dag van vrijlating aan te brengen maar al een week daarvoor zodat ook goed het gedrag na het zenderen kan worden bekeken. Nog niet eerder is er in zo’n gecontroleerde omgeving gekeken wat de effecten zijn van het aanbrengen van zo’n zender. Heel interessant. Het nadeel is dat deze tijd van monitoren afgaat van de tijd dat je het dier kan volgen in het wild. Iza werd op 27 februari bij SOS Dolfijn aangemeld nadat ze gestrand was gevonden op het eiland Terschelling. Haar behandeling nam ruim vier maanden in beslag. Op 27 juni is ze door de dierenarts gezond verklaard en klaar voor terugkeer naar zee. Ook is er die dag een satellietzender op haar rugvin bevestigd. Deze zender is met een enkele pin vastgezet in haar rugvin. Het zenderen wordt gedaan aan de achterzijde van de rugvin zodat het dier er zo min mogelijk hinder van heeft. De zender geeft een signaal af wanneer het aan de oppervlakte komt en verbinding kan maken met een satelliet. Zoals eerder genoemd is het vergelijkbaar met het piercen van een oorlel en uiteraard wordt de huid verdoofd voorafgaand aan het plaatsen.
En waar is ze nu?
Door slechte weersomstandigheden moest de eerstgeplande vrijlating van Martin en Iza worden uitgesteld. Maar uiteindelijk konden ze samen op 11 juli worden vrijgelaten. Tot en met 15 juli hebben we Iza succesvol kunnen volgen. Ontzettend bijzonder om zo een dier na vrijlating te volgen. Iza en Martin zijn vrijgelaten in het Marsdiep, een zeegat tussen de Noord- en de Waddenzee. De dagen erna zwom Iza eerst in dat gebied rond en wat ten zuiden van het loslaatgebied. Daarna ging Iza naar het noorden en zwom ze via Texel en Vlieland verder de Noordzee op. Dat SOS Dolfijn na 15 juli het signaal heeft verloren is jammer en kan verschillende oorzaken hebben. Een aantal mogelijkheden wat er gebeurd zou kunnen zijn:
- - De zender is uit de rugvin gemigreerd of losgelaten
- - De batterij van de zender doet het niet meer
- - Fysieke beschadiging van de zender door gedrag (jagen, kroelen of aanval grijze zeehond)
- - Overmatige aangroei van algen en wier (onwaarschijnlijk na deze duur)
- - Natuurlijke of door mens veroorzaakte sterfte door aanvaringen, bijvangst
- - Iza was toch niet in staat om te overleven in het wild.
- - .. andere onbekende oorzaken
De pin waarmee de zender is bevestigd corrodeert. Oftewel na verloop van tijd lost deze op, waarna de zender los laat van de rugvin. Het uit migreren betekent dat de zender door de weerstand van het water langzaam steeds verder naar achteren van de rugvin gaat en uiteindelijk uit de vin verdwijnt. Van de opties hierboven, lijkt het meest aannemelijke scenario dat de zender vroegtijdig is losgelaten door uit de vin te zijn gemigreerd. Zoals eerder genoemd is bekend dat de zender tijdelijk is. Doordat haar uitzet een week was uitgesteld kon Iza uiteindelijk twee weken met zender worden gemonitord in de opvang. Tijdens deze periode werd ook al duidelijk dat de zender in de vin reeds naar achter migreerde en dat de snelheid waarmee dit gebeurde toenam in de tijd. Daaraan toegevoegd, dat hoe verder naar achteren, de vin ook dunner wordt, is het niet onlogisch dat dit proces steeds sneller gaat. Zodra de zender uit de vin is, zinkt de zender naar de zeebodem en gaat het signaal verloren.
Mocht Iza, om welke reden dan ook, zou zijn overleden, was de verwachting dat het signaal van de zender weer terug zou komen. Immers een dood dier zinkt eerst onder water en komt daarna door de gasvorming die in een kadaver wordt gevormd door de ontbinding doorgaans weer aan het oppervlak drijven. Waarna de zender weer contact zou kunnen maken met de satelliet. Dit is niet gebeurd en op de laatste dag van signaalontvangst zwom Iza, gebaseerd op de ontvangen locaties, zeer actief over een grote afstand. Iets wat je niet verwacht van bijvoorbeeld een verzwakt dier. Alle bevindingen worden meegenomen bij het zenderen van een volgend dier. Een leerzaam proces en in de toekomst hoopt SOS Dolfijn meer bruinvissen te kunnen opvangen, rehabiliteren en volgen.