Hoe ziet de bruinvis eruit?
De bruinvis is één van de kleinste walvisachtigen en een neefje van de dolfijn. Dit zeezoogdier heeft een donkergrijze tot zwarte bovenkant, lichtgrijze zijkanten met donkere vlekjes, een witte keel en buik met meestal een donkergrijze lijn van de mond naar de borstvin.De bruinvis heeft een bol voorhoofd en een stompe snuit. Kenmerkend voor de bruinvis is de kleine, driehoekige rugvin. Deze is net achter de helft van de rug te vinden.
Wat eten ze?
Bruinvissen zijn voornamelijk viseters. Ze eten met name vissen kleiner dan 30 centimeter. Per leefgebied en leeftijd kan het menu van de bruinvis verschillen. In de Noordzee eten bruinvissen veelal grondels (dikkopje) als ze jong zijn, maar later ook wijting, zandspiering, haring, (hors)markreel, sprot en kabeljauw als ze volwassen zijn. Daarnaast kan een bruinvis zich voeden met ongewervelde dieren als bijvoorbeeld inktvissen en wormen.
Een bruinvis heeft per dag zo’n 10% van het eigen lichaamsgewicht aan voedsel nodig. Dit is ongeveer gelijk aan 3 tot 5 kilogram vis per dag. Afhankelijk van de hoeveelheid energie die nodig is, verandert dit getal. Volwassen, en dus zwaardere bruinvissen, hebben behoefte aan grotere prooien met een hogere energie-inhoud. De hele dag door is de bruinvis op de zeebodem en aan het wateroppervlak aan het jagen. Per minuut kan een bruinvis wel 10 vissen vangen. Zie hier bruinvis Nena in actie! Bruinvis Nena werd in 2016 door SOS Dolfijn opgevangen en gerehabiliteerd. Om haar jaagtechnieken te testen en op peil te houden kreeg bruinvis Nena in het opvangcentrum geregeld levende vissen aangeboden.
Dit filmpje laat een andere vangtechniek zien:
Waar leven ze?
Wereldwijd zijn er naar schatting wel 700.000 bruinvissen op het Noordelijk Halfrond te vinden in gematigde en subarctische klimaten. Bruinvissen leven het hele jaar door in (ondiepe) kustwateren van de Noord-Atlantische Oceaan, de Noordelijke Stille Oceaan en de Zwarte Zee. Ook zijn bruinvissen vaak te vinden in de Noordzee. Zelfs in de Oosterschelde leven enkele tientallen bruinvissen.
In de Noordzee leven er zo’n 250.000, maar in het Nederlandse gedeelte verschillen de aantallen erg per seizoen: 26.000 – 86.000. In de winter worden soms drie keer zoveel bruinvissen geteld als in de zomer en herfst. Deze tellingen worden in de Oosterschelde uitgevoerd door Stichting Rugvin en tellingen in de Noordzee vallen onder de naam SCANS onder leiding van Wageningen Marine Research.
Deze kleine walvissen blijven veelal in hetzelfde gebied en migreren over korte afstanden.
In al deze (kust)gebieden is er genoeg voedsel te vinden en past de temperatuur van het water bij hun lichaamsbouw. Meestal leven bruinvissen solitair of in groepen van 2 – 8 individuen. Twee individuen betreft vaak een moeder met jong. Soms zijn ze met drie: ook het jong van vorig jaar is hier dan nog bij. Zo nu en dan komen bruinvissen samen in grotere groepen om te jagen of migreren.
Hoe zwaar en groot zijn ze?
Mannelijke bruinvissen wegen gemiddeld 50 kilogram en vrouwtjes 60 kilogram.
Een bruinvis wordt maximaal 1.90 meter lang. Vrouwtjes (ongeveer 1.60 meter) worden gemiddeld langer dan de mannetjes (1.45 meter), afhankelijk van het hun leefgebied. Een kalf is bij de geboorte ongeveer 65 - 75 centimeter groot.
Hoe oud kunnen ze worden?
In theorie kunnen bruinvissen ouder dan 20 jaar worden. De oudste mannelijke bruinvis die gestrand is gevonden, was 24 jaar. Het oudst gevonden vrouwtje was 23 jaar. Toch worden de meeste bruinvissen niet ouder dan 12 jaar. De bruinvis heeft de kortste levensverwachting van alle walvissoorten. Dit komt omdat bruinvissen eigenlijk in een sneltreinvaart leven. Ze hebben een heel hoog metabolisme (stofwisseling) door hun kleine formaat. Dagelijks moeten deze walvissen heel veel voedsel vinden om genoeg energie te krijgen. Als een bruinvis bijvoorbeeld één dag geen voedsel kan vinden door geluidsoverlast of andere factoren, kan het dier al enkele kilo’s afvallen. Door dit snelle levenspatroon krijgen bruinvissen ook sneller kalfjes en worden ze minder oud dan andere walvissoorten.
Hoe lang is een bruinvis drachtig?
Bruinvissen zijn vanaf de 3 en 4 jaar geslachtsrijp, maar op latere leeftijd zijn ze fysiek volledig volwassen. De paring vindt over het algemeen plaats tussen juni en augustus. Nadat een vrouwtje 10 – 11 maanden drachtig is geweest, krijgt ze één kalf. Dit is meestal eens per 1-2 jaar, afhankelijk van de populatie. Sommige populaties werpen elk jaar en anderen eens in de twee jaar.
Een geboren kalf heeft een lengte van 65 – 75 cm en weegt gemiddeld 5 kg. Het kalf zoogt ten minste 6-8 maanden bij de moeder. In de Noordzee loopt het geboorteseizoen van de bruinvis van de periode mei t/m september, met een piekperiode in de maanden juni en juli.
Waar kun je bruinvissen spotten?
Bruinvissen zijn op verschillende plekken in Nederland te spotten:
1. Vanaf de veerboot van Den Helder naar Texel in het Marsdiep
2. Bij de Stevin sluizen van Den Oever (Afsluitdijk)
3. Vanaf de pier bij IJmuiden
4. Vanaf de pier van Scheveningen
5. Vanaf het strand van Hoek van Holland. Tijdens een strandwandeling, heb je kans om ze met een verrekijker te spotten. Meestal zwemmen ze in kleine groepjes of zijn solitair.
6. Bij de ingang naar de Nieuwe Waterweg bij de tweede Maasvlakte
7. De Oosterschelde. Hier zwemmen ook een aantal bruinvissen.
Verder zijn bruinvissen ook nog te spotten bij Zierikzee, waar je ze ook kan horen bij Studio Bruinvis. Niet alleen bij Texel, maar ook bij de andere Waddeneilanden heb je kans om een bruinvis te zien bij rustig water en mooi weer.
Wat zijn gevaren voor de bruinvis?
In de Noordzee zijn er een aantal typen gevaren voor de bruinvis, zoals:
Predatie: veel strandingsonderzoeken tonen aan dat bruinvissen aangevallen worden door grijze zeehonden en orka’s. Die jagen op de bruinvis. Tuimelaars eten bruinvissen niet, maar ze doden ze wel.
Ziektes: bruinvissen kunnen last krijgen van parasieten die ook ziekten met zich mee kunnen brengen.
Rivieren: bruinvissen kunnen slecht tegen langdurig verblijf in zoet water. Soms jaagt een bruinvis op vis die een rivier in zwemt. Zo kan een bruinvis toch in een rivier terecht komen. Zolang ze niet achter de sluizen terecht komen, zwemmen ze hier vaak zelfstandig weer uit.
Verder zijn er ook veel menselijke invloeden in de Noordzee, zoals klimaatverandering, overbevissing, vervuiling in het zeewater door afval, geluidsoverlast door scheepsvaart en de bouw van windmolenparken. Hierdoor wordt het voor de bruinvis steeds lastiger om goed te kunnen leven en moet het zich steeds snel aanpassen aan het veranderende leefgebied. Voor veel andere walvissoorten zijn dit ook bekende gevaren. Je kunt daarom hier meer over lezen op onze ‘Bedreigingen’ pagina.
Waarom stranden veel bruinvissen?
Gestrande dode bruinvissen worden door Universiteit Utrecht onderzocht. Dit heet het strandingsonderzoek. Er verschijnen ook jaarlijks rapporten waarin de doodsoorzaken bekend worden gemaakt. Maar het is vaak niet zo makkelijk om de ‘echte’ oorzaak te vinden. Vaak is het een combinatie van problemen die een bruinvis heeft, zoals parasieten, ontstekingen in bijvoorbeeld de longen en vermagering. Bij andere bruinvissen is de oorzaak wel duidelijk, zoals aanval van een grijze zeehond (beten in het lichaam) of slachtoffer van bijvangst. Netafdrukken of verdrinkingssymptomen kunnen dan bijvoorbeeld zichtbaar zijn.
Hoe worden bruinvissen beschermd?
1) Bruinvisbeschermingsplan
In Nederland worden bruinvissen beschermd met het ‘Bruinvisbeschermingsplan’. Dit uitgebreide Engelstalige document is in 2011 uitgebracht door Kees Camphuysen en Marije Siemensma verbonden aan het NIOZ. Zo worden er maatregelen aangeraden die genomen kunnen worden om bruinvissen in de Noordzee beter te bescherming. Voorbeelden zijn systemen ontwikkelen om onderwater geluid te kunnen verminderen en meer onderzoek doen naar voedselecologie / habitat voor bruinvissen. Er is door meerdere partijen actie ondernomen om dit plan zo goed mogelijk uit te voeren:
● De Tweede Kamer heeft in 2016 het plan deels uitgevoerd door grootschalig onderzoek te gaan doen in de Noordzee en aangrenzende wateren. Zo werd de impact van gevaren voor de walvissen beter onderzocht in combinatie met algemene informatie als populatiegrootte, dieet en levensontwikkeling.
● Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) heeft in 2019 met andere overheden, wetenschappers en natuurorganisaties gediscussieerd over uitvoeren van het plan.
● Eind 2020 is er door de Rijksoverheid een ge-update versie van het Beschermingsplan voor de bruinvis gepubliceerd.
Echter is in 2020 de bruinvis ook van de Rode Lijst gehaald, waardoor het dier de status ‘gunstig’ heeft verkregen. Dit betekent helaas nog niet dat het goed gaat met de bruinvis. Het leefgebied van het dier staat onder grote druk en de hoeveelheid strandingen aan de Nederlandse kust is de afgelopen jaren toegenomen. Ook het aantal levend gestrande bruinvissen dat ziek, vermagerd of gewond op de Nederlandse kust terecht komt neemt toe.
2) Wetten
Veel andere initiatieven worden ondernomen door organisaties als SOS Dolfijn, Wereld Natuur Fonds, Stichting Rugvin, IFAW en de Zoogdiervereniging door het doen van onderzoek en op nationale / internationale schaal bezig houden met beschermingswetten op het gebied van onder andere habitatbescherming, vervuiling en geluidsverstoring. Bruinvissen in Nederland zijn op Europees niveau wettelijk beschermd volgens de Europese Habitatrichtlijn, Bijlagen II en IV en ASCOBANS (the Agreement on the Conservation of Small Cetaceans of the Baltic and North Seas) en nationaal volgens de Wet Natuurbescherming.
En hoe kan jij bruinvissen helpen?
Gelukkig zijn er heel veel dingen die je kan doen om de bruinvis te helpen!
Bruinvissen Iza en Martin terug naar zee
12-07-2024: Vandaag zijn 2 bruinvissen na herstel weer terug gebracht naar zee. Bruinvis Iza is vrijgelaten met een zender zodat we haar de komende tijd kunnen volgen.
Gift van Wildlife Fund
12-02-2024: Als stichting is SOS Dolfijn afhankelijk van giften en donaties. Om in 2024 medische zorg te kunnen bieden aan dieren in nood heeft het Wildlife Fund een prachtige donatie toegezegd.
Realisatie Waddenbelevenis volop gaande
01-02-2024: SOS Dolfijn breidt de educatieve activiteiten uit met de bouw van een Waddenbelevening rondom de bruinvis.